Hoe zorgen we ervoor dat jongeren invloed hebben op beleid dat over henzelf gaat?
Volgens het Kinderrechtenverdrag hebben kinderen en jongeren het recht om mee te praten en mee te beslissen over plannen die hun leven raken. Toch gebeurt dat in de praktijk nog lang niet altijd. Veel jongeren voelen zich niet gehoord, terwijl gemeenten juist steeds vaker zeggen dat ze jongeren willen betrekken bij beleid. Hoe kan dat?
De kloof tussen ambitie en werkelijkheid is groot. Betekenisvolle participatie – waarbij jongeren écht invloed hebben – lijkt lastig vorm te geven. Tegelijk weten we dat het wél werkt: jongeren voelen zich beter, het beleid sluit beter aan bij hun leefwereld en het draagvlak groeit.
“Het werd steeds helderder waar we naartoe gingen en op de een of andere manier begreep het team heel goed, iedere keer, waar we naartoe wilden of wat er nou nodig was.”
Daarom zijn we in maart 2023 gestart met een tweejarig ontwerpgericht onderzoek binnen het Healthy Start Convergence-programma. Samen met jongeren, beleidsmakers en andere betrokkenen onderzochten we hoe jongerenparticipatie in Rotterdam gelijkwaardig vorm kan krijgen. Wat staat er in de weg? Wat is er nodig? En hoe kunnen we sámen werken aan beleid waarin jongeren echt een stem hebben?
Proces en acties
Onze aanpak was onderzoekend, ontwerpend en vooral samen met de stad. We combineerden verschillende methodes en perspectieven om écht te begrijpen wat er nodig is om jongerenparticipatie in beleid te versterken.
In totaal deden zo’n 70 Rotterdamse beleidsmakers, 35 jongeren, 8 jongerenwerkers en 12 ‘best practice’ organisaties mee aan het project. We werkten bovendien nauw samen met ambtenaren en een klankbordgroep van jongeren binnen de gemeente.
Het onderzoek volgde een research through design-aanpak, waarbij drie ontwerpers elk een afstudeerproject uitvoerden. Zij ontwikkelden nieuwe inzichten, werkvormen en prototypen die in de praktijk zijn getest. Dit werd aangevuld met diepte-interviews met jongeren, ambtenaren en professionals.
We gingen ook de stad in. Er werd meegelopen met beleidsmakers en creatieve interventies werden ingezet in om een brede groep mensen te spreken. Zo stonden we met grote borden en stickers zowel in het Timmerhuis – het stadhuis van Rotterdam – als in de bibliotheek op Blaak. Deze zichtbaarheid zorgde voor verrassende gesprekken en nieuwe perspectieven.
Door al deze stappen konden we in co-creatie een aanpak ontwikkelen die jongerenparticipatie versterkt, én die aansluit bij de dagelijkse praktijk van beleidsmakers.
“Dit helpt denk ik, om angsten te overwinnen en de ‘ja, maars’ weg te nemen.”
Impact en resultaten
Wat ontdekten we? Er is geen ‘one-size-fits-all’ aanpak voor jongerenparticipatie, maar wél vijf aandachtspunten die helpen. Volgens het CLEAR-model moeten jongeren kunnen, willen, mogen, gevraagd worden én zien dat hun inbreng iets oplevert. Wat echt werkt, komt neer op twee principes: een persoonlijke benadering die aansluit bij wat jongeren nodig hebben, en ruimte voor jongeren om vanaf het begin mee te bepalen hoe beleid tot stand komt. De inzichten uit het project worden nu meegenomen om het beleidskader voor jeugd- en jongerenparticipatie binnen de gemeente Rotterdam vorm te geven.
“Toen ik ging zitten, dacht ik: ‘Oeh, wat gaat er gebeuren?’ Vooral omdat het zo anders was dan alle vergaderingen of bijeenkomsten die ik eerder had meegemaakt.”
Actiepunten!
Wat we ook ontdekt hebben: ambtenaren willen vaak wel, maar ervaren ook drempels zoals tijdgebrek, bureaucratie en onzekerheid over hun eigen vaardigheden. In co-creatiesessies kwamen drie actiepunten naar voren: meer sturing op jongerenparticipatie, leren door te doen, en zichtbaar maken wat al goed gaat. Die inzichten sluiten aan bij drie ontwerpende afstudeerprojecten: van leerzame mini-experimenten met beleidsmakers, tot het verbeelden van gedeelde thema’s die belemmeringen blootleggen, tot nieuwe werkvormen in jongerenhubs. Deze projecten laten zien dat jongerenparticipatie geen trucje is, maar een cultuurverandering vraagt – waarin zowel jongeren als ambtenaren de ruimte krijgen om te leren door te doen en samen betekenisvolle stappen te zetten.
